1-11. กายคตาสติสุตฺตาทิวณฺณนา

[366-376] อสงฺขตนฺติ น สงฺขตํ เหตุปจฺจเยติฯ เตนาห ‘‘อกต’’นฺติฯ หิตํ เอสนฺเตนาติ เมตฺตายนฺเตนฯ อนุกมฺปมาเนนาติ กรุณายนฺเตนฯ อุปาทายาติ อาทิยิตฺวาติ อยมตฺโถติอาห ‘‘จิตฺเตน ปริคฺคเหตฺวา’’ติฯ อวิปรีตธมฺมเทสนาติ อวิปรีตธมฺมสฺส เทสนา, ปฏิปตฺติมฺปิ สาวกา วิย ครุโก ภควาฯ ทายชฺชํ อตฺตโน อธิฏฺฐิตํ นิยฺยาเตติฯ

ภิกฺขาสมฺปตฺติกาลาทีนํ สตฺตนฺนํ สปฺปายานํ สมฺปตฺติยา ลพฺภนกาเลฯ วิปตฺติกาเล ปน เอตฺถ วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ภาริยนฺติ ทุกฺขพหุลตาย ทารุณํฯ อมฺหากํ สนฺติกา ลทฺธพฺพาฯ ตุมฺหากํ อนุสาสนีติ ตุมฺหากํ ทาตพฺพา อนุสาสนีฯ

กายคตาสติสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยวคฺโค

23-33. อสงฺขตสุตฺตาทิวณฺณนา

[377-409] ตตฺถ จ นตฺถิ เอตฺถ ตณฺหาสงฺขาตํ นตํ, นตฺถิ เอตสฺมิํ วา อธิคเต ปุคฺคลภาโวติ อนตํฯ อนาสวนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ สจฺจธมฺมตาย สจฺจํฯ วฏฺฏทุกฺขโต ปารเมตีติ ปารํฯ สณฺหฏฺเฐนาติ สุขุมฏฺเฐน นิปุณํฯ ตโต เอว ทุทฺทสตายฯ อชชฺชรํ นิจฺจสภาวตฺตาฯ นตฺถิ เอตสฺส นิทสฺสนนฺติ วา อนิทสฺสนํฯ เอตสฺมิํ อธิคเต นตฺถิ สํสาเรฯ ปปญฺจนฺติ วา นิปฺปปญฺจํฯ

เอตสฺมิํ อธิคเต ปุคฺคลสฺส มรณํ นตฺถีติ วา อมตํฯ อตปฺปกฏฺเฐน วา ปณีตํฯ สุขเหตุตาย วา สิวํฯ ตณฺหา ขียนฺติ เอตฺถาติ ตณฺหกฺขยํฯ

อญฺญสฺส ตาทิสสฺส อภาวโต วิมฺหาปนียตาย อภูตเมวาติฯ กุโตจิ ปจฺจยโต อนิพฺพตฺตเมว หุตฺวา ภูตํ วิชฺชมานํฯ เตนาห ‘‘อชาตํ หุตฺวา อตฺถี’’ติฯ นตฺถิ เอตฺถ ทุกฺขนฺติ นิทฺทุกฺขํ, ตสฺส ภาโว นิทฺทุกฺขตฺตํฯ ตสฺมา อนีติกํ อีติรหิตํฯ วานํ วุจฺจติ ตณฺหา, ตทภาเวน นิพฺพานํฯ พฺยาพชฺฌํ วุจฺจติ ทุกฺขํ, ตทภาเวน อพฺยาพชฺฌํฯ ปรมตฺถโต สจฺจโต สุทฺธิภาเวนฯ กามา เอว ปุถุชฺชเนหิ อลฺลียิตพฺพโต อาลยาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ปติฏฺฐฏฺเฐนาติ ปติฏฺฐาภาเวน วฏฺฏทุกฺขโต มุจฺจิตุกามานํ ทีปสทิสํ โอเฆหิ อนชฺโฌตฺถรณียตฺตาฯ อลฺลียิตพฺพยุตฺตฏฺเฐนาติ อลฺลียิตุํ อรหภาวโตฯ ตายนฏฺเฐนาติ สปรตายนฏฺเฐนฯ ภยสรณฏฺเฐนาติ ภยสฺส หิํสนฏฺเฐนฯ เสฏฺฐํ อุตฺตมํฯ คตีติ คนฺธพฺพฏฺฐานํฯ

อสงฺขตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อสงฺขตสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อพฺยากตสํยุตฺตํ

1. เขมาสุตฺตวณฺณนา

[410] พิมฺพิสารสฺส อุปาสิกาติ พิมฺพิสารสฺส โอโรธภูตา อุปาสิกาฯ ปณฺฑิจฺจํ สิกฺขิตภาเวนฯ เวยฺยตฺติยํ วิสารทภาเวนฯ วิสารทา นาม ติเหตุกปฏิสนฺธิสิทฺธสาภาวิกปญฺญา, ตาย สมนฺนาคตาฯ

อจฺฉิทฺทกคณนาย กุสโลติ นวนฺตคณนาย กุสโลฯ องฺคุลิมุทฺทาย คณนาย กุสโลติ องฺคุลิกาย เอว คณนาย กุสโล เสยฺยถาปิ ปาทสิกาฯ ปิณฺฑคณนายาติ สงฺกลนปฏุปฺปนฺนการิโน ปิณฺฑวเสน คณนาฯ ตถาคโตติ ขีณาสโว, ตถาคตํ สนฺธาย ปุจฺฉตีติ ขีณาสโวติ จสฺส อรหตฺตผลวสิภาวิตขนฺเธ อุปาทาย อยํ ปญฺญตฺติ โหติฯ เตสุ ขนฺเธสุ สติ ขีณาสวา สตฺตสงฺขาตา โหนฺตีติ โวหาเรน ปญฺญเปตุํ สกฺกา ภเวยฺย, อสนฺเตสุ น สกฺกา, ตสฺมา ปรํ มรณาติ วุตฺตตฺตา เตสํ อภาวา ‘‘อพฺยากตเมต’’นฺติ วุตฺตํฯ ยทิ เอวํ เตสํ อภาวโต ‘‘น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติ ปุฏฺฐาย ‘‘อามา’’ติ ปฏิชานิตพฺพา สิยา, ตํ ปน สตฺตสงฺขาตสฺส ปุจฺฉิตตฺตา น ปฏิญฺญาตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เยน รูเปนาติ สตฺตตถาคเต วุตฺตรูปํ สพฺพญฺญุตถาคเต ปฏิกฺขิปิตุํ ‘‘ตํ รูป’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ยํ อุปาทายาติ ยํ ขนฺธปญฺจกํ อุปาทายฯ ตทภาเวนาติ ตสฺส ขนฺธปญฺจกสฺส อภาเวนฯ ตสฺสา ปญฺญตฺติยาติ สตฺตปญฺญตฺติยา อภาวํฯ นิรุทฺธํ น นิทสฺเสติฯ

เขมาย เถริยา วุตฺตํ ปฐมํ สุตฺตํ ภควโต เสฏฺฐตฺถทีปนโต อคฺคปทาวจรํว โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อคฺคปทสฺมิ’’นฺติฯ

เขมาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อนุราธสุตฺตวณฺณนา

[411] อิธ สฬายตนวคฺเค สงฺคายนวเสน สงฺคีติกาเรหิ วุตฺตํฯ